تعاملات مالی در بازی‌های رایانه‌ای

حجه الاسلام و المسلمین خادمی کوشا:

مدرس درس خارج بازی‌های رایانه‌ای       

یکی از بحث‌های خیلی مهمی که در بازی‌های رایانه‌ای مطرح است و منشا بسیاری از سوالات و چالش‌های فقهی مردم و بازی‌خورها و بازی‌سازها و کسانی که در جامعه با بازی‌های رایانه‌ای ارتباط دارند بحث تعاملات مالی در بازی‌های رایانه‌ای است منظور از تعاملات در بازی ها، هر گونه داد و ستدی است که داخل بازی ها انجام می شود و اشکال ندارد که حتی تعاملات مالی را فراتر از تعاملات مالی داخل بازی قرار بدهیم و هر گونه داد و ستدی را که در رابطه با بازیها انجام می شود به عنوان مساله قرار دهیم و لزوما فقط این نیست که جزء و عنصر داخلی بازیها باشد چرا که ما باید مسائل فقهی مربوط به بازی ها را نیز پاسخ دهیم و وقتی این مسائل را دسته بندی می کنیم بخش عمده ای مربوط به بازی های رایانه ای است .

بنابراین تعاملات مالی در بازی‌های رایانه‌ای دو دسته‌اند:

• تعاملاتی که در خارج از بازی انجام می شود و مربوط به بازی ها است
• تعاملاتی که در داخل بازی ها انجام می شود

البته در اقسام ذکر شده، موضوع آنها، مربوط به بازیهای رایانه ای است.

بنابراین منظور از تعاملات مالی، هر گونه داد و ستدی مالی هست که در ارتباط با بازی های رایانه ای انجام می شود .

اما آنهای که در خارج از بازی‌های رایانه ای صورت می گیرد به این صورت است که یا خود بازی مورد داد و ستد قرار می گیرد یا تولید آن مورد داد و ستد قرار می گیرد و همچنین توزیع و مصرف کردن آن که وقتی در آغاز و شروع به مصرف، باید مبلغی را پرداخت کند اینها همه خارج از بازی هستند و حتی بازیکن های حرفه ای و بازیکنانی که برای بازی کردن پول می‌گیرند این از معاملات خارج از بازی است و این مورد را باید در تولید بازی ببینیم و یکی از هزینه های مالی که در بازی دیده می شود اینکه بازی را به افرادی می دهند تا بازی کنند و عیوب و بازخوردهای آن معلوم شود. 

همچنین در برخی موارد، مرسوم شده است که برخی از افراد که در بازی ها رتبه (لول) و مراحل بالا را دارند به صورت آنلاین بازی های آنها پخش می شود و بابت این پول میگیرند.

برخی دیگر از موارد تعاملات خارج از بازی، این استکه فرد ثالثی، به کسانی پول می دهد و برای او بازی می کند و این فرد بازی را تماشا کند و این مورد هم عقلایی است مثلا فرد خودش بلد نیست اما دوست دارد یک شناسه (اکانت) داشته باشد یا یاد بگیرد و…

از اینرو باید گفت که تعاملات مالی و داد ستدهای خارج بازی اما مرتبط با آن، خود موارد زیادی دارد.

این نکته را هم در اینجا بیان کنم کسی که برای مصرف بازی، پول می دهد اگر قبل از بازی پول می دهد این وارد مرحله توزیع بازی و از معاملات مرتبط با بازی است ولی اگر در مراحل بعدی داد و ستدی صورت می گیرد و برای ادامه بازی و رفتن به مراحل بازی است از موارد معاملات درون بازی است.

معاملات خارج از بازی، خود انواعی دارد که ممکن است در قالب بیع ، اجاره، صلح و .. باشد .

مال:

منظور از مال در تعاملات مالی خارج از بازی، مال عرفی است که بده و بستان می شود و پول و سکه و هر چه هست که خارجی است و رایج بین مردم است.

اما در تعاملات مالی داخل بازی، مراد از مال، مال رایج نیست چرا که در تعاملات مالی داخل بازی، گاهی امتیاز داده می شود و چیزی تهیه می شود یا پول داده می شود و امتیاز گرفته می شود و در مقابل امتیاز چیزی تهیه می شود اینها هم جزء تعاملات مالی حساب می شود چرا که تعریف مال صدق می کند و به این خاطر که مردم در مقابل آنها پول می دهند و هزینه می کنند و هر چیزی که مردم در مقابل آنها حاضرند پول بدهند مال محسوب می شوند.

در مورد تعاملات خارجی این امکان وجود دارد که داخل بازی هیچ داد و ستدی انجام نشود اما خارج بازی داد و ستد انجام شود حال این داد و ستد می تواند حرام باشد و یا حلال باشد به عنوان مثال با یک بازی قمار بازی کنند مثلا دو نفر شرط کنند که اگر فلانی ببازد من فلان مقدار پول به تو می دهم و یا برعکس… این داد و ستد های خارجی می تواند از نوع حرام باشد مثل قمار مثل اینکه در اسب سواری، روی اسب شرط می بندند و در بازی هم روی بازی خودشان یا بازی های دیگران می توانند شرط بکنند و قمار شود.

اما تعاملات داخلی

در تعاملات داخل بازی واقعا تنوعی از معاملات وجود دارد از این جهت که داد و ستدهای در داخل بازی انجام می شود که یا در مقابل باختن ها و اینگونه چیزها است و گاهی در مقابل تهیه یک سری اشیاء و چیزها داد و ستد انجام می شود در آن مواردی که داد ستدها بر اثر باختن و بردن ها صورت می گیرد در برخی صور- تاکید می کنیم در برخی صور- قمار می شود و شناخت اینکه کدام قماری و کدام قماری نیست نیاز به دقت است.

آن قسمتی که معاملات برای تهیه برخی چیزها است گاهی پول رایج پرداخت می شود و گاهی پول به امتیاز داده می شود و به وسیله امتیاز اجزاء بازی را تهیه می کنند.

در آنجایی که پول رایج پرداخت می شود اینجا بحث مالیت آن اشیا مطرح می شود در برخی موارد چیزی که تهیه می شود مال بودن آن روشن نیست و نیاز به تامل بیشتر دارد اما می شود گفت که در تمام موارد با توجه به اینکه عقلاء ولو اینکه برای تفریح حاضر به پرداخت مال برای تهیه این اجزاء هستند صدق مالیت می کند حتی اگر در برخی از موارد قابل واگذاری به غیر نباشد. خوب اینجا چیزی را خریداری کرده و مالیت روشن است.

اما در جایی که پول در مقابل امتیاز داده می شود و با امتیاز، اشیاء و چیزهای مورد نیاز در بازی را تهیه می کند در این جا هم، بحث تعاملات مالی باز مطرح می شود یعنی آیا معامله مالی محسوب می شود یا نه؟ جواب این است که در اینگونه موارد ایا امتیاز، مالیت دارد یا ندارد؟

در جواب باید گفت که مالیت امتیاز بسته به این است که ایا مردم حاضرند در مقابل آن پول دهند و این قاعده قابل تطبیق بر آن می شود یا طبق کلام برخی از فقهاء که همین که مردم به آن رغبت نشان بدهند همین مقدار مالیت بر آن صدق می کند.

در برخی بازی ها بازی ساز به گونه ای طراحی کرده است که این چیزی که در بازی هست با پول و امتیاز هرگز قابل خرید نباشد و هیچ وقت نتواند آن را بفروشد . سوال این است که آن وقت ایا مال است یا نه؟

در پاسخ باید گفت که خود اجزاء هم دو فرض دارد یک موقع تاثیری در مرغوبیت بازی دارد و گاهی ندارد. اگر تاثیر در مرغوبیت دارد و از طرفی قابل واگذاری باشد ولو در قالب کل بازی و اکانت بازی باشد اینها معاملاتشان جای بحث دارد و لو نتیجۀً ما بگوییم صحیح است و خودش مالیت پیدا می کند و لو اینکه با واسطه باشد. پس لزوما خودشان نیاز نیست مالیت داشته باشند و بلکه مجموعه مالیت دارد و چون اینها تاثیر در مالیت کل می گذارند مالیت ضمنی پیدا می کنند ولو اینکه مستقلا مالیت نداشته باشند. آن مجموعه مالیت دارد این یک جزء داخل آن ولو اینکه مستقلا مالیت ندارد ولی چون باعث افزایش کل می شود مالیت ضمنی پیدا می کند. همان طور که می گوییم این بازی بدون آن ویژگی ده تومان ولی با آن 15 تومان است.

بنابراین مالیت اینکه من نمی توانم مستقلا این جزء را بگیرم باعث نمی شود که از مالیت بیفتد بنابراین در ظرف خودش باید نگاه شود.

پس مولفه های متفاوتی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود تا مالیت یک عنصر در بازی معلوم شود.

یعنی در بحث تعاملات مالی آنچه به نتیجه می رسیم این نیست که مالیت مستقل اجزاء را ثابت کنیم بلکه همین که مالیت ضمنی آنها ثابت شود کفایت می کند و مالیت ضمنی این است که خودش وجود مستقل ندارد اما باعث می شود که قیمت بازی بالا و پایین شود و داعی این می شود که معامله انجام بگیرد.

تعاملات داخلی  همچنین، گاهی می توانند در قالب قمار قرار بگیرند و گاهی در قالب بیع و اجاره و …  و این تعاملات گاهی صرفا برای این معاملات یک انگیزه حقیقی و رفع نیاز مادی نیست بلکه انگیزه های سرگرمی دارد به نظر می رسد برخی فقهاء که به برخی از این بازی ها اشکال گرفتند دیدند که این پولی که در قبال اینها گرفته می شود در مقابل یک چیز عقلایی نیست و این یک سرگرمی است و ما عرض کردیم که این هم یک مطلوب عقلایی است و نه منع شرعی دارد و نه منع عقلایی دارد بلکه از مطلوبیتهای عقلایی است و تا بوده این گونه بود که مردم بابت سرگرمی ها مبالغی را پرداخت کنند.

نکته دیگر اینکه فقها بین تعاملات در بازی های آنلاین و غیر انلاین فرق گذاشتند و تفصیل قائل شدند گفتند وقتی وارد بازی می شوید یا اینترنتی است که بازی مجازی است و یا غیر آنلاین است یعنی بازی های رایانه ای می توانند دو دسته باشند که برخی جاها تعبیر به بازی مجازی کردند و این در جایی است که بازی برخط و آنلاین باشد لذا برخی از بازی های رایانه ای، بازی مجازی است و قسم دیگر که بازی های آفلاین است.

در بازی های مجازی چون افراد وقتی وارد می شوند به صورت غیراختیاری از حسابشان پول کم می شود یا به حسابشان نوشته می شود و گاهی پرداختهای اینترنتی دارند لذا دیده شد در برخی از استفتائات بین این دو گونه فرق گذاشتند.

وجه این تفصیل چیست؟

گمان کردند که با ورود به اینترنت، مقاصد افراد غیر سالم و مغرض را تامین می کند یا از طریق اینترنت و یا برخی بازی ها با هدف جاسوسی ساخته شدند و بازی کن ها بدون آگاهی مورد سوء استفاده امنیتی قرار می گیرند و یا اینکه نمی دانند چقدر پرداخت می کنند و چه چیزی می گیرند و نوعی غرر در معامله است و اینها احتمالاتی است که به ذهن می رسد والا وجه دیگری به ذهن نمی رسد. و به نظر من بین اینها هیچ فرقی نیست

لذا برای حکم تعاملات مالی چه داخل بازی و چه خارج بازی باید چند چیز را در نظر بگیریم :

• هدف: تعاملات بازی به چه هدفی صورت می گیرد.
• دیگری خود تعامل است و اینکه تعامل چه چیزی در مقابل چه چیزی است؟ آیا مالیت دارد یا ندارد؟ ایا ماهیت قماری دارد یا نه؟ آیا ماهیت معاملات شرعی را دارد یا نه؟و از این طریق محتوی را بررسی کنیم.
• مرحله سوم هم آثارش را باید بررسی کنیم یعنی این معامله ای که انجام می شود ایا سبب کار حرامی نیست؟ ایا مثلا اعانه بر اثم نیست؟ آیا اعانه بر تعاون نیست؟ برخی از خرید بازی ها شاید مستحب باشد به خاطر اثار مستحب، و…

بنابراین برای شناخت حکم تعاملات بازی چه داخلی و چه خارجی باید هدف و محتوی و اثر تعاملات را در نظر گرفت و فرقی نمی کند چه در قالب تولید باشد و یا در قالب توزیع و مصرف باشد.