آیت الله عباس رفعتی نائینی^{(زید عزه)}

استاد درس خارج

بازی چه رایانه‌ای و چه غیر رایانه‌ای یکی از نیازهای انسانی است و به خصوص در سنین پایین تر مثل نوجوانی و کودکی. قرآن کریم هم بر ایـن نکته اشاره و تصـریح دارد که «انّما الدنیا لعب» دنیا محل بازی است البته برای کسانی که درست این دنیا را نشناخته باشند دنیا لعب و لهو می‌شود. به هر حال این بر اسـاس فطرت انسانی است که بازی را دوسـت دارد و بازی مورد نیاز جسمی و روحی برای انسان است به ویژه برای کودکان و نوجوانان.

در نتیجه اسلام مخالف با بازی نیست اما باید به بازی‌ها جهت داد.

نکته اول:

در عصر حاضـر که عصر رسـانه و فناوری است، چه بازی‌های فکری و چه بازی‌های سرگـرمی با ابزار رایانه‌ای تولید می‌شود و جذابیت بیشتری برای کاربران و کودکان و نوجوانان دارد لذا استقبال کودکان و نوجوانان از این ابزار جدید بسیار زیاد شده است به گونه ­ای که گاهی تمامی روز و شب برخی را پر کرده است.

نکته دوم:

احکام فقهی بازی‌های رایانه‌ای بیشتر از احکام فقهی بازی‌های معمولی فیزیکی است؛ چون تمام آن احکامی که در مورد بازی‌های معمول سنتی و در یک فضای فیزیکی و حضوری در فقه داریم، تمـام آنها در بازی‌های رایـانه‌ای می ­آید به علاوه احـکام خاصی که در خصـوص بازی‌های رایانه‌ای به عنوان یک مساله مستحدثـه مطرح خواهد بود که در بازی‌های قدیمـی وجود نداشت. پس اینـگونه تصور نکنیم که چـون بازی‌های رایانه‌ای یک بازی جدیدی است و در صدر اسلام در زمان تشریع و حضور شارع مقدس این بازی‌ها نبوده پس حکم فقهی ندارد.

نکته سوم:

امروز در دنیا زمان جنگ رسانه‌­ای است. حتی آن بازی‌های رایانه‌ای که بد نیست و در حال تولید است، مشاهده می‌شود که قهرمان بازی قهرمان ملی نیست. قهرمان مسلمان و یا قهرمان دینی نیست؛ یک قهرمانی است مربوط به کره یا مربوط به اروپا یا … متـاسفانه به خاطر این بازی‌ها الان نوجوان و کودک ما با اسامی قهرمانان جعلی و افسانه­ای و ساختگی غرب بیشتر آشنا است تا قهرمانان ملی یا دینی.

ما در این عرصه جنگ فرهنگی رسانه ای رایانه‌ای اگر بازی رایانه‌ای مفید تولید نکنیم کسانی که می‌توانند این کار را بکنند و نکنند، اینها از واجب کفایی­شان دست برداشته­اند. بر کسانی که توانایی دارند بازی فکری رایانه‌ای مفید که سطح معلومات دینی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بازی کننده اعم از اینکه کودک یا نوجوان یا جوان و هر کسی که بازی می‌کند را بالا می­برد بتوانند تولید کنند و نکنند اینها تکلیف خودشان را زمین گذاشته ­اند. اگر در این زمینه من به الکفایه باشد که می­شود واجب کفایی و اگر من به الکفایه نباشد واجب عینی می­شود. البته باید بازی‌ها را جذاب تولید کنند که کودک و نوجوان و هر کسی که می خواهد بازی کند مشتاق شود که از این بازی رایانه‌ای استفاده کند تا از بازی‌ها رایانه‌ای غربی.

لذا نهادهای تصمیم ساز و مدیریت کلان هم حتما باید در جنبه های حمایتی ورود کنند، وزارت فرهنگ ، وزارت ارتباطات و … به کسانی که می‌توانند این بازی‌ها را تولید کنند تسهیلاتی بدهند. متاسفانه در کشور هر وقت دچار مشکل اقتصادی می­شویم اولین بودجه ­ای که شقه می‌شود بودجه فرهنگی است.

نکته چهارم:

سوال: آیا می‌توان گفت این حضور بیشتر فقه در بازی‌های رایانه‌ای نسبت به بازی‌های سنتی به جهت رسانه بودن آن است؟

بله بازی به جهت اینکه رسانه است و هنر است و در آن از ژانـرها و غالب های مختلفـی استفاده می‌شود می‌تواند مشمول حکم حرمت شود ولو اینکه در آن برد و باختی وجود نداشته باشد. حالا اگر یک بازی معمولی باشد و برد و باخت داشته باشد این بازی از جهت برد و باختـش حرام می‌شود نه از جهت اینـکه توهین به مقدسـات را دارد یا بازی‌هایی که موجب افساد است؛ الان بازی‌هایی وجود دارد که متاسـفانه در آن فعالیت جنسی وجود دارد. این فعالیت جنسی تحریـک کننده و حرام است؛ در بازی‌های قدیـم ما همچیـن چیزهایی نداشتیم. بازیـگر از این بازی رایانـه‌ای حق ندارد اسـتفاده کند چون حرام است.

چراکه گاهی تصاویر عریان در آن است و گاهی تصاویر جنسی است و اینها را در بازی‌هایشـان می آورند تا بازیکن را براساس سند 2030 با آموزش های جنسـی آموزش بدهند و آماده بکنند. این مسـائل را در همین بازی‌ها اشراب کرده اند اینها آسیب جنسی و آسیب دینی دارد. اینها موجب فاسـد شدن این نوجـوان می‌شود. بلـوغ زودرس پیدا می‌کنند و آسـیب های زیادی دارد. پدر و مادرها و بچه ها باید توجه داشته باشند که با هر بازی رایانه‌ای نمی‌توان بازی کرد.

بسیاری از این بازی‌هایی که غربی ها امروز تولید می‌کنند از مصادیق بازی‌های حرام است؛ زیرا از مصادیقش که خیلی از بازی‌ها را شامل می‌شـود توهین به مقدسـات و نمادهای دینی است و دیگر اینکه موجب افساد است و دیگر اینکه موجب اضلال است. گمراه می‌کند؛ گمراهی دینی، گمراهـی اعتقادی ایجاد می‌کند. شـبهه در ذهن بازیکن ایجاد می­ کند چند بار که این بازی را بازی کرد نسبت به مسائل اعتقادیش دچار شبهه می‌شود. همانطور که خواندن کتب ضاله حرام است بازی کردن با این بازی رایانه‌ای که موجب اضلال است حرام می­باشد. بنابراین در یک تقسیم بندی برای بازی کننده برای کسانی که می خواهند از این نرم افزار استفاده کنند 4 قسم بازی رایانه‌ای داریم بازی های مستحب، مباح، مکروه و حرام.